Nie ma chyba wśród nas nikogo, kto nie znałby uczucia zazdrości. Zazdrość dopada nas w różnych sytuacjach i dotyczy wielu sfer życia, jednak najczęściej naszych związków i relacji z innymi.
Każdy z nas choć raz był zazdrosny wobec znajomych, przyjaciół czy członków rodziny. Przedmiotem zazdrości bywa pozycja społeczna, majątek, ogólny dobrobyt czy powodzenie, zarobki, podróże czy udane życie rodzinne. Najczęściej mówimy o zazdrości w kontekście związków. Zazdrość o partnera dotyczy niemal każdego związku i zdarza się na różnych jego etapach.
Książka dr Roberta L. Leahy’ego w przystępny sposób wyjaśnia, dlaczego odczuwamy zazdrość i w jaki sposób przejmuje ona kontrolę nad naszymi myślami i emocjami. Proponuje też skuteczne strategie radzenia sobie z nią. Jest zarówno świetnym wykładem psychologicznym wyjaśniającym emocje z punktu widzenia ewolucji, jak i doskonałym poradnikiem dla par zmagających się z zazdrością.
Autor stara się łączyć dogłębne zrozumienie ewolucyjnych i społecznych korzeni mrocznych stron naszej osobowości ze zdolnością do lepszego sobie ich uświadomienia, a ostatecznie do wzięcia za nie odpowiedzialności. Gdy lepiej rozumiemy, co nas napędza, możemy w większym stopniu kontrolować nasze zachowanie.
Zawiść a zazdrość
Robert L. Leahy odróżnia zawiść od zazdrości. Zawiść pojawia się, gdy dostrzegamy, że inni mają więcej niż my i zaczynamy pragnąć tego, co oni mają. Zazdrość natomiast wiąże się z rywalizacją między trzema lub więcej osobami o uwagę i przychylność przynajmniej jednej z nich. Obie te emocje wiąże tendencja do wrogich zachowań wobec ich przedmiotu. Chcemy innej osobie zaszkodzić, a nawet ją zniszczyć.
Nietrudno zauważyć, że zazdrość może być potężnym niszczycielem związków międzyludzkich. Tam, gdzie powinna być miłość i lojalność, zazdrość wzbudza gniew, przemoc i agresję. Zazdrość odsuwa od nas osobę, której bliskości najbardziej pragniemy.
Ta wnikliwa i ważna książka pomaga zrozumieć odczuwaną przez nas zazdrość i znaleźć na nią antidotum.
Zazdrość jest naturalna i równie ludzka, jak miłość czy strach. To emocja uniwersalna. Odnajdujemy ją u ludzi różnych kultur, u dzieci, a nawet u zwierząt. Jest sygnałem, że ktoś jest dla nas ważny. Ale gdy przejmuje nad nami kontrolę, możemy robić i mówić rzeczy, których później żałujemy. Może więc stwarzać prawdziwe problemy i prowadzić do konfliktów.
Autor w swej książce stosuje narzędzia najbardziej cenionej na świecie metody poznawczo-behawioralnej. Metoda ta daje doskonałe rezultaty w leczeniu lęków, depresji, rozpamiętywania czy zamartwiania się. Ponieważ te emocje pojawiają się w związku z zazdrością, narzędzia tej metody wydają się być jak najbardziej na miejscu.
Nie pozwól zazdrości przejąć kontroli
Gdy dopada nas zazdrość i próbujemy się nią z kimś podzielić najczęściej usłyszymy:
– masz niskie poczucie wartości, lub
– musisz przestać o tym myśleć, albo
– spróbuj myśleć pozytywnie, lub
– powinieneś po prostu zaufać… etc
Każde z tych stwierdzeń może być słuszne, ale żadne nie pomaga. Dzieje się tak dlatego, że zazdrość opiera się na poczuciu, że związek jest zagrożony, a krytyka, lekceważenie czy wyśmiewanie tylko pogarszają nasze samopoczucie i sprawiają, że stajemy się jeszcze bardziej zazdrośni.
Zazdrosne myśli i uczucia nie muszą jednak prowadzić do zazdrosnych zachowań. I właśnie ta książka uczy, jak postępować z takimi myślami i emocjami. Nawet jeśli nie pozbędziemy się ich całkowicie z głowy, możemy nie pozwolić, aby przejęły nad nami kontrolę.
Uniwersalne uczucie, indywidualna metoda
Zamiast postrzegać zazdrość w uproszczony sposób jako przejaw niskiej samooceny czy skutek nierealistycznych wymagań, autor bada uniwersalność tej emocji i opisuje jej rolę w dostosowaniu ewolucyjnym. Wiąże ją z naturalną tendencją, by chronić nasze interesy w rodzinie, w kręgu przyjaciół i kolegów z pracy. Czytelnik poznaje różnicę między przekonaniami leżącymi u podstaw zazdrości („mój partner jest nią zainteresowany”) a uczuciami, które z nich wynikają (gniew, niepokój, żal).
Gdy zazdrość przejmuje kontrolę nad sercem i umysłem, można poczuć się przytłoczonym uczuciami, a następnie działać impulsywnie w sposób, które ma zakończyć nasze cierpienie. Ale takie działanie najczęściej jest szkodliwe tak dla naszych interesów, jak i uczucia.
Zazdrość prowadzi do rozpamiętywania, zamartwiania się, depresji i konfliktów, ale można się wobec nich zdystansować i przejąć nad nimi kontrolę.
Po lekturze książki czytelnik uświadamia sobie, że istnieje wiele sposobów traktowania zazdrosnych myśli, uczuć i zachowań, ale nie istnieje jeden, uniwersalny sposób radzenia sobie z nimi. Ten swój, własny musimy w sobie i swoim związku wypracować.
Robert L. Leahy, Lekarstwo na zazdrość, przekład Anna Krochmal i Robert Kędzierski, Rebis, 2021
