Wybór zaproszeń ślubnych wcale nie należy do najłatwiejszych zadań. Zaproszenie może być proste w formie i pełnić jedynie funkcję informacyjną lub też może być niezwykle wyszukane i współgrać z całym designem ślubu i wesela, może mieć ten sam styl co dekoracje ślubne i dekoracje sali weselnej (winietki, czyli wizytówki z nazwiskami gości umieszczane na stołach, zawieszki na trunki, menu itd.). Jest to bardzo szeroki temat i poświęcę mu osobny artykuł.
Dzisiaj chciałabym szczególnie skupić się na słowie, czyli na tekście, który zostanie umieszczony na zaproszeniu. Jest on niemniej ważny niż szata graficzna zaproszenia. Czyha tu na nas wiele pułapek. Pierwszą z nich, i chyba najważniejszą, jest kwestia odmiany nazwisk zaproszonych gości; zazwyczaj wpisujemy je w przypadkach zależnych (pragniemy serdecznie zaprosić Pana Jana Jabłońskiego lub Panią Krystynę Jabłońską lub Państwa Jana i Krystynę Jabłońskich na uroczystość zaślubin).
Drugim pojawiającym się problemem może być kwestia zapisu daty naszego ślubu; mamy tu różne możliwości, ale każdy zapis obwarowany jest określonymi przepisami interpunkcyjnymi.
Trzecim problemem może być zapis różnego rodzaju skrótów (np. pod wezwaniem).
Kolejna kwestia związana jest z naszą oryginalnością i inwencją; niektórzy z nas mają ochotę na umieszczenie na zaproszeniu ślubnym specjalnego tekstu adresowanego np. do rodziców. Jest to bardzo piękny gest, ale należy szczególnie pamiętać, żeby nie popełnić w takim tekście żadnych błędów.
ODMIANA NAZWISK
Jak wspomniałam na wstępie, jedną z najważniejszych kwestii jest właściwa odmiana nazwisk. Niestety większość z nas może mieć z tym kłopoty. Problemu oczywiście nie ma, jeśli chodzi o nazwiska zakończone na –ski (Kowalski), -cki (Branicki), -dzki (Zawadzki); ich odmienność jest mocno zakorzeniona w polskiej tradycji. Problemy pojawiają się wtedy, gdy nazwiska zakończone są na –a (Kalinka) lub na –o (Skorupko), lub są równobrzmiące z rzeczownikami pospolitymi (Dąb, Mech, Gołąb, Kocioł, Baran, Talar, Pieniążek). Należy pamiętać, że język polski jest językiem fleksyjnym, a to oznacza, że większość wyrazów w polszczyźnie jest odmieniana przez przypadki (nazwiska także). Oczywiście teoretycznie właściciel danego nazwiska może nie zgodzić się na odmienianie swojego nazwiska, ale to nie oznacza, że pozostaje on w zgodzie z normą językową. Para Młoda, znając decyzję gościa, który nie chce odmieniać swojego nazwiska, powinna ją uszanować; jeśli jednak nie ma takiej wiedzy, zdecydowanie powinna zastosować się do zasad polskiej normy.
Opisanie wszystkich kwestii związanych z odmianą nazwisk przekracza ramy niniejszego artykułu, pragnę jednak zwrócić uwagę na najważniejsze zasady.
NAZWISKA MĘSKIE RÓWNOBRZMIĄCE Z RZECZOWIKAMI POSPOLITYMI
Nazwiska równobrzmiące z rzeczownikami pospolitymi powinny być odmieniane nie tylko dlatego, że taka jest norma językowa współczesnej polszczyzny. Odmiana tych nazwisk w wielu wypadkach odróżnia je od rzeczowników pospolitych, np. rzeczownik pospolity mech, odmienia się w sposób następujący: nie ma mchu, czemu się przyglądammchu, widzę mech, nazwisko Mech natomiast odmienia się inaczej: nie ma pana Mecha, przyglądam się panu Mechowi, widzę pana Mecha; podobnie: nie ma pana Kocioła nie: kotła, przyglądam się panu Kociołowi nie: kotłowi, podobnie: nie ma pana Gołąba nie:gołębia, przyglądam się panu Gołąbowi nie: gołębiowi.
Czasem rzeczywiście odmiana nazwiska i wyrazu pospolitego w liczbie pojedynczej jest tożsama, np. widzę barana i widzę pana Barana, ale i wtedy nazwiska tego typu powinno się odmieniać, bowiem w liczbie mnogiej otrzymują one odrębne od rzeczowników pospolitych końcówki. Powiemy: barany, ale państwo Baranowie,widzę barany, ale państwa Baranów. Pamiętajmy, że nazwiska w zaproszeniach bardzo często wpisywane są w liczbie mnogiej.
NAZWISKA ZAKOŃCZONE NA SAMOGŁOSKĘ –A LUB –O
Odmieniają się zarówno nazwiska polskie (Kalinka, Zawisza), jak i obce (Zola, Gambetta), np. pan Kalinka, widzę pana Kalinkę, przyglądam się panu Kalince, idę z panem Kalinką; nazwiska takie w liczbie pojedynczej odmieniają się tak jak rzeczowniki rodzaju żeńskiego typu malinka,natomiast w liczbie mnogiej tak jak rzeczowniki rodzaju męskiego, np. Kalinkowie,widzę państwa Kalinków, przyglądam się państwu Kalinkom, idę z państwem Kalinkami.
Nazwiska zakończone na –o przybierają te same końcówki co nazwiska na –a, np. Szewczenko,nie ma Szewczenki, przyglądam się Szewczence, widzę Szewczenkę,państwo Szewczenkowie, nie ma Szewczenków, przyglądam się Szewczenkom,idę z Szewczenkami.
Tak samo należy odmieniać nazwiska na –o równobrzmiące z rzeczownikami pospolitymi (Pióro, Sito, Lato), np. pan Lato, nie ma pana Laty (nie: Lata), przyglądam się panu Lacie (nie: Latu), widzę pana Latę (nie:Lato), idę z panem Latą (nie: z Latem), państwo Latowie,nie ma państwa Latów, przyglądam się państwu Latom, idę z państwem Latami.
Przy okazji warto pamiętać, że odmieniają się też nazwiska niesłowiańskie zakończone na –o (Picasso, Picassa, Picassowi, Canaletto, Canalettowi).
Jeżeli mamy do czynienia z nazwiskiem rzadkim i nie jesteśmy pewni, czy dane nazwisko należy odmienić, warto wtedy przywołać w pamięci nazwisko znane, co do którego nie mamy żadnych wątpliwości, że należy je odmieniać; każdy z nas wie, jak odmieniać takie nazwiska jak Moniuszkoczy Fredro, Zolaczy Zawisza.
NAZWISKA WYGLĄDAJĄCE JAK PRZYMIOTNIKI ZAKOŃCZONE NA –I LUB -Y
Należy także odmieniać nazwiska typu Biały, Mały, Borowy, Gajowy, Gorki. W liczbie pojedynczej odmienia się je tak jak przymiotniki (Biały, Białego, Białemu), w liczbie mnogiej natomiast przybierają one końcówkę –i lub –owie (Biali alboBiałowie, Mali albo Małowie, Borowi).
NAZWISKA MĘSKIE DWUCZŁONOWE
Problem może też stanowić odmiana nazwisk męskich dwuczłonowych (Boy-Żeleński, Odrowąż-Pieniążek). Ogólna zasada jest taka, że odmienia się oba człony wtedy, jeżeli każdy z nich może występować samodzielnie. Jeżeli pierwszy człon nazwiska jest dawnym herbem albo zawołaniem bojowym, pozostaje nieodmienny (Korwin-Szymanowski, Pobóg-Malinowski); w tym wypadku niezbędna jest jednak pewna wiedza historyczna.
NAZWISKA MĘSKIE NIEODMIENNE
Istnieje pewna grupa nazwisk męskich, które są nieodmienne, ale zasada nieodmienności dotyczy tylko niektórych nazwisk obcych. Są to nazwiska zakończone na akcentowane –o; taka zasada przyjęła się do nazwisk typu: Castro, Franco, Tito, Hugo, oraz nazwiska francuskie, które w wygłosie (na końcu wyrazu) brzmiąjak –o: Clemenceau, Giraurdoux, oraz nazwiska wschodnie, których ostatni człon jest zakończony samogłoską: Kuo-Mo-żo, Li Ta-czao.
Nieodmienne są też nazwiska, które są zakończone dźwiękiem, którego w polszczyźnie nie ma, podobnym do –ła: Dubois, Benoit, Lacroix, oraz zakończone na –e Richelieu i na –u: Papandreu, Neru.
Warto przy tej okazji wspomnieć o nazwiskach i imionach pochodzenia grackiego i łacińskiego typu: Bruno, Cycero. Mają one w mianowniku oboczną formę Brunon, Cyceron;należy pamiętać, że formy przypadków zależnych urabia się wyłącznie od form dłuższych: Brunona, Brunonowi (nie: Bruna, Brunowi)
NAZWISKA KOBIET
Nazwiska kobiet o wiele częściej są nieodmienne niż nazwiska mężczyzn. Nie odmieniają się nazwiska równobrzmiące z rzeczownikami pospolitymi typu: Baran, Lato, Kocioł, Dąb, Mech. Nie odmieniają się też nazwiska brzmiące jak przymiotniki, pozostające w formie męskiej typu: Biały, Mały, Bury. Nazwiska te jednak odmieniają się, jeśli występują w formie żeńskiej: pani Biała, pani Białej, z panią Białą.
Dwuczłonowe nazwiska kobiet to najczęściej połączenie nazwiska panieńskiego z mężowskim; członem pierwszym powinno być nazwisko rodowe: Skłodowska-Curie, Kossak-Szczucka, Szelburg-Zarębina. Nazwisko składowe odmienia się, gdy zakończone jest na –ska, -cka: Daszyńskiej-Golińskiej, Skłodowskiej-Curie, Kossak-Szczuckiej.
Kiedyś powszechny był zwyczaj dodawania do nazwisk mężatek określonej końcówki –ina, -yna, -owa. Pani Płużyna to po prostu pani Pług, pani Orzeszkowato pani Orzeszek, a pani Zarębina to pani Zaręba. (W Czechach i na Słowacji końcówką –owa zakończone są wszystkie nazwiska kobiet, niezależnie od stanu cywilnego.)
INTERPUNKCJA W ZAPISYWANIU DAT
Najczęściej pojawiające się pytanie dotyczy stawiania kropki po cyfrach arabskich i rzymskich stosowanych w nazwach dnia, miesiąca i roku.
Przykłady zapisów powszechnie aprobowanych przez wydawnictwa poprawnościowe:
18.08.2018 r.lub ewentualnie: 18.8.2018 r.– przy cyfrach arabskich kropka jest stawiana po nazwie dnia i miesiąca, nie stawiamy kropki po nazwie roku;
18 VIII 2018 r. – jeśli miesiąc jest zapisany cyfrą rzymską, brak kropek i po cyfrze rzymskiej, i po arabskiej;
18 sierpnia 2018 r. – jeśli miesiąc jest napisany słownie, nie stawiamy kropki między składnikami daty, tj. po cyfrze arabskiej. (Należy zwrócić uwagę, że po nazwie roku nie stawia się kropki.)
Spotyka się również zapis taki jak w międzynarodowych wydrukach komputerowych – na pierwszym miejscu rok, na drugim miesiąc i na końcu dzień (2018 08 18 lub2018-08-18). Zapisu tego typu nie powinno się stosować poza pismami urzędowymi.
Poruszane kwestie nie należą do najłatwiejszych i mogą sprawiać nam trudności; zawsze możemy posiłkować się odpowiednimi poradnikami i słownikami, w których z pewnością znajdziemy odpowiedzi na nasze pytania i wątpliwości. Polecam szczególnie Słownik poprawnej polszczyzny, pod red. Andrzeja Markowskiego, Poradnik ze słownikiem – Gdzie postawić przecinek?Jerzego Podrackiego i Anny Gałązki oraz Słownik polskich skrótów i skrótowcówJerzego Podrackiego. Pomocne z całą pewnością będą także słowniki online.
